हा देव आणि तो देव....................

"लवलवथी विक्राळा ब्रम्हांडी माळा विषे कंठकाळा त्रिनेत्री ज्वाळा..."
शंकराची आरती अशी मस्त रंगात आली आली होती, स्थळ होत राजगडाच्या बालेकिल्ल्यातल ब्रम्हऋषी मंदिर.
फार तर १० * १० च ते दगडी मंदिर.वरती पत्र्याच छत.एक लाकडी दार.एक लाकडी खिडकी.आत एक शिवलिंग आणि त्यावर एक अभिषेकपात्र.बास संपलं मंदिर...!!!
छताचे पत्रेही बहुतेक आत्ता बसवले असावेत, शिवकालीन वाटत नाहीत ते.
आणि या सर्वांच्या जोडीला होता सह्याद्रीचा तुफान पाऊस, सुसाट वारा आणि प्रचंड धुकं.
आरती झाली, मंत्रपुष्पांजलीहि झाली. चंद्रकोर तळ्यातून पाणी आणून अभिषेकपात्र भरलं
आणि प्रसन्न मनाने आम्ही बालेकिल्ला पाहायला गेलो.....
तेव्हा नाही वाटल काही पण पुण्यात घरी आल्यावर निवांत बसलो तेव्हा मात्र खूपच प्रकर्षाने आठवल ते मंदिर.
तसं पाहायला गेल तर राजगडाच्या पद्मावती माचीवरील पद्मावती देवीचं मंदिर हा तर हेमाडपंथी बांधकामाचा सर्वांगसुंदर नमुना आहे.

पण हे ब्रम्हऋषी मंदिर फारच डोक्यात बसलं..तिथली ती एकटीच असलेली महादेवाची पिंड, आणि तिच्या सोबतीला ते अभिषेकपात्र. आरती करताना अस वाटत होत कि खरच ऐकत असेल भगवान महादेव हि आरती. ९ मुलांनी कुठलाही महागडा धूप, कापूर, पंचारती आणि कसलाही किमती नैवेद्य न वापरता केलेली.
भक्तांची रांग नाही, दक्षिणापेटी नाही, संगमरवरी फरश्या, खांब नाहीत.देवामध्ये आणि भक्तांमध्ये तथाकथित बडव्यांनी उभी केलेली कुठलीहि संरक्षक भिंत नाही. कुणीही याव आणि दर्शन घ्याव. अगदी थेट पिंडीला हात लावून.तुमच्या पगारावर किंवा खिशातल्या लक्ष्मीवर तुम्ही दर्शन गाभार्यातून घ्यायचं, सभामंडपातून घ्यायचं कि आणखी कुठून घ्यायचं हे ठरवायला तिथे कुणीच नव्हत कारण तो देव कुणाच्याही नवसाला पावणारा नव्हता. म्हणून तिथे कुठलाही ट्रस्ट नव्हता, राजकारण किंवा सत्ताकारण नव्हत आणि सर्वात महत्वाच म्हणजे तिथे कसलही "अर्थकारण" नव्हत...!!

तसा तो महादेव अगदीच निरुपयोगी आहे; नाही का? कारण कुठलाही मंत्री, आमदार, खासदार किंवा एखादा सिनेनट, नटी किंवा एखादा क्रिकेटर, खेळाडू तिथे येणार नव्हता. घोटाळ्यात सापडलेला लोकप्रतिनिधी किवा प्रशासन अधिकारी तिथे येऊन त्या घोटाळ्यातून सोडवण्यासाठी देवाला किंवा त्याच्या या एजंटांना लाच देणार नव्हता. तिथ येऊन प्रसारमाध्यमांना एखादा बाईट देणार नव्हता..छे !! असा कुठे देव असतो का.?
देव म्हणजे किमान ३-४ किलोमीटरची रांग..पण ती सामान्य भक्तांची बर का ? मग त्यांच्याहून थोडे श्रीमंत वेगळ्या रांगेत.मग व्ही.आय.पी आणि मग व्ही.व्ही.आय.पी !!!
भारतीय समाज हा नेहमीच असा वाटला गेलाय..पूर्वी या रांगा जन्मावर ठरायच्या आता पैशावर ठरतात इतकाच काय तो बदल.
मग त्या देवाला ज्याने सर्वात जास्त लाच (माफ करा पण हाच शब्द सुचतोय मला ) दिली असेल त्याचं नाव किंवा वंशावळ तिथे कोरायची. आणि त्याच्या पुढच्या किमान २० पिढ्यांनी त्या लाचेवर सामान्यांना ताटकळत ठेवून आपल्याला हव तेव्हा दर्शन घ्यायचं हिच आजच्या देवस्थानाची व्याख्या आहे.
भारतातल्या एका सर्वात मोठ्या देवस्थानाचे पुढच्या ३० वर्षांचे अभिषेक आत्ताच बुक झालेत म्हणे. म्हणजे थोडक्यात या "भक्तांनी" देवाला स्वतःच्या आर्थिक ताकदीने जखडून टाकलंय. काय बिशाद आहे देवाची कि तो यांना भेटणार नाही त्या ठरलेल्या तारखेला. उगीच का लाखभर रुपये ओतलेत ???
आणि खर सांगू तर हल्ली देवालाच भित्र करून टाकलंय आम्ही. देवळाच्या भोवती बुलेट प्रुफ काचा बसवून आणि सशस्त्र रक्षकांचा पहारा बसवून.
फार लांब गेलाय ना देव आपल्यापासून? दगडूशेठचच उदाहरण घ्या ना. तो बाप्पा माझ्या लहानपणी म्हणजे एक दहा-बारा वर्षांपूर्वी खूप आपलासा वाटायचा.शाळेतून सुटल्यावर घरी जाताना वाटेवरच होता तो. गर्दी तेव्हाही असायची पण "पहारेकरी" नव्हते तेव्हा तिथे. सी.सी.टिव्ही कॅमेरे पण नव्हते..निर्धास्त होता तेव्हा दगडूशेठ !!!

काय दुर्दैव आहे ना ? देवादेवातही किती फरक पडलाय किंवा आपण पाडलाय ? धर्म तोच, देवही तोच...फक्त जागा चुकलीये......
म्हणूनच कदाचित दगडूशेठ "श्रीमंत" आहे. आणि स्वराज्याच सोनेरी स्वप्न पूर्ण करताना शुभाशीर्वाद लाभावेत म्हणून महाराजांनी वसवलेला तो महादेव, ती पद्मावती, तटा-बुरुजांवरचे आणि माच्यांवरचे मारुती, गणपती आज असलं तर छपराखाली नाहीतर तसेच उघडे-बोडके बसून आहेत.

म्हणूनच या श्रीमंत देवांकडे किंवा बाबांकडे जायला नको वाटत..त्यांच्या मंदिरांसामोरून जातानाहि पूर्वी सहज केला जाणारा नमस्कार हल्ली नाही करावासा वाटत.
पण जेव्हा अशा डोंगर-दर्यातले एखाद्या गळक्या कौलारू मंदिरातले देव भेटले कि मग मात्र हात नकळत जोडले जातात.,कारण त्यांना कधीतरी स्पर्श झालाय महाराजांचा, मासाहेबांचा,
संभाजीराजांचा आणि कितीतरी अज्ञात मावळ्यांचा....
मग तिथे कशाचीही गरज नसते,,,,ना तबक, ना कापूर, ना निरंजन...फक्त मनात उदंड श्रद्धा आणि प्रेम.आणि तसही देवाला तरी याहून जास्त काय हवं असत?
त्यामुळेच बहुधा मला तरी माझा देव इथेच दिसतो., इतरांच मला माहित नाही !!!!!

--
-- आपला,
|| श्रीशिवछत्रपती चरणी तत्पर, सारंग भोईरकर ||